Volwaardig leven is iets waar we volgens mij allemaal op uit zijn. Maar wat verstaan we er eigenlijk onder?
Voor mij geldt dat een volwaardig leven gelijk aan een gelukkig leven. Een leven dat aan onze verwachtingen voldoet en vruchtbaar is. Die vruchtbaarheid is dan terug te vinden in onze bijdrage aan het leven van anderen en onze zorg voor de aarde. Tot op zekere hoogte is ons leven voor ons maakbaar. Zo kunnen we onze eigen keuzes maken en die ook in voldoende mate realiseren. Bewust heb ik hier gekozen voor het woord kunnen en pleit ervoor dit woord niet weg te laten. Het is immers een eigen keuze wat ieder voor zich uit het leven wil halen en welke talenten hierbij worden ingezet of verder ontwikkelt.
Soms zien we dat iemand vanuit een zekere drift/aandrang alles uit het leven moet halen om zich boven anderen verheven te voelen, of ongevraagd voortdurend indruk moet maken op zijn omgeving of gewoon weg alles moet hebben wat zich voordoet. In die gevallen is het de vraag of dit nog wel een volwaardig leven genoemd mag worden.
Daarmee dringt de vraag zich aan ons op in hoeverre een mate van dwang of beperking in de persoonlijkheid of het lichaam een volwaardig leven kan beperken of zelfs teniet kan doen?
Wanneer we ervan uitgaan dat de mate van ons geluk een belangrijke rol speelt in een volwaardig leven, dan hoeven beperkingen een volwaardig leven niet per definitie in de weg te staan. Wel hebben zij invloed op de manier waarop iemand zijn volwaardigheid beleeft. Volwaardig leven wordt daarmee een persoonlijke ervaring. Zinvolheid speelt in het leven daarnaast ook een rol en bepaalt mede onze ervaring over de volwaardigheid van ons leven.
Onlangs sprak ik iemand, die mij vertelde dat hij op de vraag wat hij in het leven hoopt te worden, steevast als antwoord gaf: gelukkig zijn. Voor hem komt zijn levensgeluk voort uit een drietal factoren:
- Zijn gezin en de familie waarbij hij hoort.
- Zijn sociale netwerk aan vrienden, die deels ook gevoed worden vanuit zijn werk.
- Zijn werk.
Zinvolheid speelt in het leven daarnaast ook een rol en bepaalt mede onze ervaring over de volwaardigheid van ons leven.
- Wie ben jij als mens? is een factor die hij niet noemde, maar die ik toch in dit rijtje thuis vindt horen. Voor een deel wordt dit mede bepaald door de voorgaande factoren. Maar we hebben zelf ook ons kenmerkende eigenschappen, die ons leven bepaald hebben.
- Het gezin waarin hij was geboren, ervaarde hij als een onvoorwaardelijke, veilige plaats, waar hij werd geaccepteerd zoals hij was. Vanuit die veilige basis heeft hij zich ontwikkelt en ruimte gekregen om te experimenteren. Vanuit die veilige basis heeft hij zich vervolgens een plaats in de maatschappij kunnen verwerven. Zijn ouders leven nog, dus heeft hij nog steeds het gevoel dat hij deel uitmaakt van een waardevolle familie. Zijn eigen gezin heeft in dit geheel ook een plaats gekregen.
- Hij heeft een uitgebreid sociaal netwerk opgebouwd waar hij niet zonder kan. Hij onderhoudt zijn netwerk dan ook goed. Die vriendenkring voldoet ook aan zijn manier van in het leven staan.
- Zijn werk heeft hem lange tijd veel bevrediging gebracht. Vanwege zijn beperking (ataxie) moest hij wel van functie binnen het bedrijf veranderen. Uiteindelijk heeft hij met zijn werk toch moeten stoppen. Hierna heeft het hem tijd gekost om zonder werk weer een zinvolle invulling aan zijn leven te kunnen geven. Als huisman is hij nu voor de andere gezinsleden de veilige thuisbasis. Daarnaast heeft hij leren accepteren dat een goede vrijetijdsbesteding en vrijwilligerswerk hem ook voldoende zingeving kunnen bieden.
- Je persoonlijke eigenschappen en de manier waarop jij die in jouw leven vorm en inhoud hebt gegeven, zijn ook een bron die bijdraagt aan het gevoel een volwaardig leven te leiden. Naast je ervaringen in je ouderlijk gezin, spelen ook je karaktereigenschappen spelen hier een duidelijke rol. Ben je een doorbijter of geef je snel op? Ben je opgewekt van aard of zie je snel onmogelijkheden? Volg je makkelijk de regels of wil je je eigen weg gaan? Ben je iemand die graag op zichzelf is of ben je sociaal ingesteld? Hoeveel eigenwaarde bezit je? Enzovoort.
Hoe volwaardig jij je leven ervaart heeft dus in belangrijke mate te maken met een aantal factoren, die jou in je leven vorm en inhoud hebt gegeven. Daarnaast kan die beleving zich wijzigen doordat jouw situatie verandert.
Natuurlijk heeft iedereen zijn dagen dat niet alles loopt zoals hem voor ogen staat. Misschien heb je van die momenten dat jij je afvraagt: hoe moet ik nu verder? Maar iedere keer dat je erin slaagt om weer een voor jouw waardevolle weg te vinden en je weer geluk ervaart, blijft het leven voor jou de moeite waard om door te gaan.
Zelfs als je bepaalde vaardigheden verliest, hoeft je wereld niet te vergaan, als je erin slaagt om via een andere weg verder te gaan. Werk kan zo vrijwilligerswerk worden. Jouw mobiliteit kan herwonnen worden met een ander vervoersmiddel. En ga zo maar door. Dat hoeft zo niet af te doen aan jouw gevoel van volwaardig leven.
Zoals ik al eerder stelde, is volwaardig leven en geluk een persoonlijke ervaring, waarin je tegenover jezelf eerlijk moet zijn om voor jezelf te kunnen afwegen waar je staat.
Ik weet nog dat mijn moeder op een dag aan mij vertelde, dat wat haar betreft haar leven niet langer meer hoefde door te gaan. In eerste instantie schrok ik en vertelde haar als reactie hoe fijn het voor ons was als ze op bezoek kwam. Hoe haar kleinkinderen van haar konden genieten. Dat we wat ons betreft nog wel zo verder konden. Bij mij was er op dat moment nog geen ruimte om bij haar gevoel te blijven. Ze begreep daarentegen wel onze insteek, maar tegelijkertijd hield ze mij voor dat in haar ogen ons geluk zonder haar ook wel zou doorgaan. Dat zij zich in dit alles niet langer nodig voelde. Bovendien had zij een mooi leven had gehad. Zij was toe aan een waardig afscheid van ons en van het leven.
Het heeft ons enige tijd gekost voordat we haar begrepen en haar hebben kunnen laten gaan. Wat mij betreft hoort bij een volwaardig leven daarom ook waardig afscheid kunnen nemen.
Gerard Kulker, voorzitter.
